Digi-totalisering

Onderzoekster Karianne Boer is blij met een Amerikaans initiatief dat AI aan banden wil leggen. Ze legt uit waarom.

Terwijl ik nog aan het bekomen ben van enerzijds het verhaal over baby Alex (https://tinyurl.com/5damus2v) uit Amerika, en anderzijds de wijze boodschap van Els De Schepper (zie hier), heb ik mij vandaag kunnen verwarmen aan een nieuwsartikel dat mijn hart in vuur en vlam zet. Een Amerikaanse senator heeft twee nieuwe wetsvoorstellen geïntroduceerd om het gebruik van kunstmatige intelligentie aan banden te leggen. De alerte lezer vraagt zich nu misschien af waarom dit relevant zou zijn voor ons in België, des te meer terwijl wij net worstelen, zoals Els aangaf, met wetten die willen controleren hoeveel we mogen verwarmen, reizen, autorijden, eten en zelfs uitgeven. Het gevecht voor vrijheid in dit tijdperk van digitale dictatuur is nog lang niet voorbij, integendeel, het is nog maar net begonnen.

Toch ben ik hoopvol, want wat er aan de andere kant van de grote plas gebeurt, kan ook een impact hebben op ons kleine continent. Amerikaanse en Europese wetgeving staan inderdaad in verbinding met elkaar, soms letterlijk. Zo heeft de lobbygroep waaraan ik zelf verbonden ben als vrijwillig wetenschappelijk onderzoeker, het Centre for Artificial Intelligence and Digital Policy (Washington), een belangrijke invloed op de ontwikkeling van wetgeving rond kunstmatige intelligentie in de rest van de wereld, inclusief in Europa. De boodschap van de Amerikaanse senator is om het gebruik van geautomatiseerde gezichtsherkenningstechnieken niet te verbieden maar wel aan veel strengere voorwaarden te onderwerpen. Overigens kan je zelf ook al een stap in de goede richting zetten door bv. je iPhone altijd te ontgrendelen met een cijfercode in plaats van met je gezicht of vingerafdruk. Bescherm je data en draag niet bij aan digitaal totalitarisme.

Gezichtsherkenning

Misschien lijkt het thema geautomatiseerde gezichtsherkenning een ver van mijn bed show, maar weet dat bv. de Belgische belastingsdienst de techniek kan inzetten om op dit mediaplatform informatie te vergaren over je uitgaven, door bv. foto's te scannen op zoek naar je gezicht en op die manier te reconstrueren wat je allemaal hebt gedaan of lijkt te hebben gedaan in 2022 en of dit alles wel past bij je inkomstenpatroon. De toepassing van kunstmatige intelligentie, inclusief gezichtsherkenning, is een geautomatiseerde vorm van het uitvoeren van fraudeonderzoek, dat normaal gebeurt door de federale gerechtelijke politie, en aan allerlei scherpe voorwaarden is onderworpen. De belastingsdienst opereert echter in het geheim, weigert transparantie over de door haar gebruikte methoden en haar methoden zijn aan geen enkele wetgeving omtrent kunstmatige intelligentie onderworpen, want die bestaat namelijk (nog) niet. Dit heb ik ook al aangekaart op een jaarlijkse conferentie van 1 december ll. (https://vimeo.com/777078032) voor fiscaal advocaten en accountants. De FOD Financiën opereert in de schaduw en is aan minder checks and balances onderworpen dan de gerechtelijke politie, het is echt te hallucinant voor woorden.

Dergelijke massasurveillance kan toegejuicht worden door sommigen, maar het kan zich vroeg of laat tegen iedereen keren. Terwijl de markt van privéjets en luxeproducten kennelijk boomt, worstelen zo heel wat gezinnen in ons land met armoede ten koste van kinderen die bv. in woonkamers van 18 graden of minder moeten zitten, die amper nog een week per jaar op vakantie mogen gaan, die slapen in beschimmelde kamers, voor wie eten wordt gemaakt in keukens met kapotte deuren en planken en beschimmelde werkbladen. Ondanks alle zogenaamde gelijkheid tussen man en vrouw, is de realiteit in duizenden gezinnen, als de man wil sparen uit angst voor tekorten, dat het ten koste gaat van investeringen in het huis en het welzijn van vrouw en kinderen. Deze armoede, feitelijk dan wel gecreëerd, kan niet los beschouwd worden van de anti-fraudedictatuur in België in het kielzog van de Europese Unie.

Digitotalisering

Dit betekent niet dat ik fraude goedkeur, maar als criminoloog en jurist in opleiding stel ik wel vast dat de middenklasse en de laagste klassen steeds minder vermogend worden, terwijl de rijken steeds rijker worden. Als er al gecontroleerd moet worden op fraude, dan lijkt het mij dat de allereerste prioriteit op die groep moet liggen die nu ligt te zonnebaden in Marbella tussen de Gucci tassen en elke dag van de week een andere Rolex aan de pols draagt, maar dat ook zelfs die controles moeten onderworpen zijn aan transparantie van onderzoeksmethoden, waarbij het gebruik van kunstmatige intelligentie of geautomatiseerde vormen van controle door de FOD Financiën aan stringente voorwaarden onderworpen is.

Gezichtsherkenningstechnieken kunnen dus een rechtstreekse invloed hebben op je leven, zonder dat je het weet, en dat is een goede reden om er wakker van te liggen, en om in 2024 vooral te stemmen op een partij die de gevaren van digitalisering, of moet ik zeggen “digitotalisering”, en kunstmatige intelligentie begrijpt, die niet de simplistische boutade scandeert dat we de voordelen tegen de nadelen moeten afwegen, maar die pleit voor digitaal minimalisme: inzetten waar het echt noodzakelijk is, en verbieden waar het enkel winstbejag als oogmerk heeft of waar het mensenrechten schendt zonder dat daar een proportioneel, legitiem en wettelijk hoger maatschappelijk goed tegenover staat.

Cash is een mensenrecht

Wat kan dit concreet betekenen? Dat cash kunnen betalen een mensenrecht moet worden, dat de voedingswinkel- en retailsector enkel nog geanonimiseerde klantenkaarten mogen gebruiken, dat apothekers en dokters enkel nog gegevens mogen opslaan van klanten die dat expliciet willen, dat het papieren patiëntendossier een grondrecht wordt, dat onze banken geen extra kost mogen aanrekenen wanneer we cash afhalen, dat winkels verplicht worden om cash te aanvaarden, dat we toegang hebben tot een minimum aantal bankautomaten, dat in handelsrelaties klanten contact kunnen hebben met een menselijke medewerker voor elk bedrijf dat op Belgisch grondgebied opereert, dat sociale mediabedrijven verplicht zijn precies te motiveren waarom ze iemands berichten blokkeren en dat het verboden is om gebruikers van platformen met meer dan 500.000 gebruikers te verwijderen tenzij voor beeldmateriaal dat racistisch is of verband houdt met seksueel misbruik, dat elke mediaplatform een beroepsprocedure voor verwijdering van berichten moet voorzien, dat elke factchecker die berichten van gebruikers op Belgisch grondgebied beoordeelt, geregistreerd moet zijn bij een onafhankelijk instituut dat factcheckers kan checken en sanctioneren, dat onze politiediensten niet meer ongelimiteerd gebruik kunnen maken van drones, kunstmatige intelligentie en (buitenlandse) databanken zoals ClearView. De voorgaande voorbeelden zijn slechts een eerste denkoefening, maar we moeten echt radicaal de wetgeving herdenken als we vrij willen blijven leven in België.

Avatar

Inspiratie voor dergelijke wetgeving vinden we alvast in het bericht van de senator, maar merk op dat dit type wetgeving gefocust is op kunstmatige intelligentie zelf, terwijl mijn voorbeelden in de vorige paragraaf gericht zijn op wetgevende garanties die bijdragen aan het behoud van de vrije mens van vlees en bloed zelf. Volgens mij dient De Belgische Grondwet te worden uitgebreid met garanties die de "organische" mens beschermen tegen "dataïsme" (masaal meten en verzamelen van persoonsgegevens en mensen tot nullen en enen herleiden), digitaal totalitarisme, de ongebreidelde intrede van kunstmatige intelligentie, en het transhumanisme, dat zich langzaam maar zeker dreigt te verankeren in ons straatbeeld, ons lichaam en de mensheid zelf.

Het is nooit te laat om het tij te keren en om elkaar, om het in de woorden van de recente film Avatar te zeggen, werkelijk te gaan “zien”, als mens, met sterktes, gebreken, wondes, behoeften, dromen, en de waanidee van het transhumanistische beeld van de perfect gelukkige “menschine” te doorprikken. Elkaar echt zien, dat is het enige wat ik voor 2023 aan iedereen op dit platform toewens.

Karianne