Een repliek van een criminoloog op "EctoLife"
Vorig weekend heb ik de verkeerde trein genomen en dit weekend had ik een lekke autoband. Tot mijn opluchting ben ik nog net in de garage onder de stadsschouwburg geraakt, zodat ik kon ontsnappen aan de Antwerpse vrieskoude terwijl ik op de takeldienst wachtte. Die dacht er niet aan om de band vol te spuiten, zodat ik ermee naar huis had kunnen rijden. Bij mij kwam het evenmin op om mijn vrienden met autokennis te bellen, zodat ik het werk van de takeldienst had kunnen "optimaliseren".
Niets is wat het lijkt. De werkelijkheid is complex en het bovenstaande verhaal illustreert hoe moeilijk het al is, in ieder geval voor mij, om simpelweg lessen te volgen op een campus of juist te praten met een takeldienst. Ik hoef er dan ook geen tekening bij te maken hoe ontzettend complex het is om een eicel kunstmatig te bevruchten en een foetus tot baby te laten groeien in een kunstmatige baarmoeder. Het vrouwelijk lichaam is heel erg ingewikkeld en zwangerschap is een fenomeen waar de wetenschap nog zo relatief weinig van weet. Bijvoorbeeld, wat is de specifieke rol van het vruchtwater op de ontwikkeling van de baby? Welke invloed heeft het steeds ademhalen en bij uitbreiding het bewegen van de moeder op de baby? Wat is de perfecte omgevingstemperatuur? Moet die stabiel zijn of zijn schommelingen noodzakelijk? Wat is de impact van het circadiaans ritme? Wat is de rol van de placenta? Een kunstbaarmoeder maken is niet de uitdaging, maar iets maken dat het natuurlijke proces zo accuraat mogelijk nabootst, vormt één van de grootste uitdagingen van de moderne medische wetenschap.
Het valt mij op dat er momenteel een video van "EctoLife" circuleert op sociale media, dat diverse, tegengestelde reacties genereert. Sommigen onthalen de technologie als "geweldig", terwijl anderen zich vragen stellen over wat dit betekent voor de mensheid zelf. Wat ik toch als enigszins zorgwekkend ervaar, is de vaststelling dat het kennelijk door sommigen als waar wordt aangenomen. Hoog tijd voor een realiteitscheck dus.
Om te beginnen, is de film (https://youtu.be/O2RIvJ1U7RE) van "EctoLife" slechts een conceptfilm, een marketingstunt, een commerciële wens van een jonge Jemeniet die zichzelf omschrijft als "biotechnoloog", met name een prille dertiger die de naam "Hashem Al-Ghaili" draagt. Hij zou aan twee universiteiten hebben gestudeerd, waarvan één in Jemen en een andere in Duitsland. De laatste zou een private universiteit zijn, die gefinancieerd wordt door de "Jakobs Foundation" van de overleden Zwitserse miljardair Klaus Johann Jacobs, chocolatier en koffiehandelaar. Het is niet helder wat de waarde is van de diploma's die dergelijke "universiteiten" afleveren, maar het is een feit dat het niet gelijkgesteld kan worden met pakweg de KU Leuven of Oxford University.
Respect voor ethiek heeft tevens weinig waarde voor Al-Ghaili, zo blijkt.
Marketing is koning in de moderne digitale wereld. Persoonlijk vind ik het bijzonder problematisch dat de film intentioneel de valse perceptie creëert dat de "kunstmatige baarmoederfabriek" al zou bestaan. Uit reacties op sociale media blijkt in ieder geval dat mensen de technologie ernstig nemen en het als een "feit" lijken te beschouwen. De film heeft ook een eugentisch gehalte door de selectie van "slimme genen" te promoten en het monitoren van de baby op genetische afwijkingen voor te stellen als een "slimme keuze". Ik vraag me af wat er dan gebeurt als de artificiële intelligentie gebruikt in zulke kunstbaarmoeders aangeeft dat er x % kans is op afwijking x, y en z. Wordt de "EctoLife" prille levenscapsule dan getransformeerd in een doodscapsule, zoals "The Sarco" van Philip Nitschke? Overigens, in tegenstelling tot wat op sociale media de ronde deed, is deze technologie NIET goedgekeurd door de Zwitserse overheid. En ik ben er tamelijk zeker van dat de kunstbaarmoeder ook niet zomaar zal worden goedgekeurd, laat staan een "kunstbaarmoederfabriek", al moet ik er persoonlijk voor zorgen. Nationale en Europese wetgeving op medisch en biotechnologisch vlak zijn zodanig uitgebreid en strikt omtrent wat wel of niet is toegelaten, dat het zo'n vaart wellicht niet zal lopen.
Anderzijds maak ik mij wel zorgen om landen zoals Israël en China, waar minder morele remmingen lijken te bestaan en die beide kampen met bestaanscrisissen. China wil de technologie misschien gebruiken om een bevolkingstekort tegen te gaan, terwijl Israël extreem technologiegedreven is omdat het joodse land continue in haar bestaan bedreigd wordt door bepaalde islamitische buurlanden. Deze factoren maken dat ethiek daar veel meer onder druk kan komen te staan dan in Europa. Persoonlijk zou ik liefst een globaal verdrag omtrent het gebruik van de kunstbaarmoeder en andere extreem ingrijpende biotechnologie zien ontstaan, vergelijkbaar met de evolutie van supranationale afspraken omtrent het gebruik van kunstmatige intelligentie.
Zoals gezegd voelt de filmproducent zich niet gehinderd door kennis of bekommernis inzake ethische problemen die gepaard gaan met ectogenese of "buitenlichamelijke zwangerschap". Zo stelt de film het gebruik van de kunstbaarmoeder voor als een alternatief voor vrouwen die zelf geen baarmoeder meer hebben of die "geen zin hebben in een zwangerschap". Het tweede motief roept ernstige ethische vragen op, waar verschillende culturen op verschillende manieren mee zullen omgaan. Neem de keizersnede als voorbeeld. In Latijn-Amerika heeft in sommige gebieden 40% van de vrouwen een keizersnede, hetgeen vaak ook te maken heeft met het kunnen plannen van de komst van de baby in plaats van met puur medische noodzaak. In België is dat percentage slechts één op vijf. Het beeld van de "kunstbaarmoederfabriek" lijkt bovenal ontsproten te zijn aan de geest van een jonge, kinderloze pseudo-wetenschapper met veel marketingtalent maar weinig academische vaardigheden. Het roept bij mij de vraag op of zoiets niet gedefinieerd kan worden als desinformatie en of het überhaupt verspreid zou mogen worden? Het brengt ook ernstige wetenschap in diskrediet.