Nudging door het beleid veel grootschaliger dan je denkt
Sinds de documentaire met Paul De Hert uit onze Tegenwind reeks weten we dat "nudging" een veel gebruikte strategie was om onder andere de CST pasjes of de QR code erdoor te krijgen. De substack 'Bomen en Bos' van Cees van den Bos geeft opmerkelijk nieuws over 'nudging' in Nederland. Die blijkt veel omvattender dan je zou denken.
Uit de recente vrijgave van de WOB-dossiers (WOB = Wet Openbaarheid van Bestuur) in Nederland blijkt dat gedragsbeïnvloeding van de burger grootschalig wordt georganiseerd. Meerdere Ministeries hebben een Behavioural Insights Team (BIT) dat zich bezighoudt met gedragsonderzoek en beïnvloeding van de burger. Niet alleen ten tijde van de coronacrisis, maar permanent. Uit vrijgegeven WOB-documenten blijkt dat die 'operatie gedragsbeïnvloeding' veel grootschaliger was dan burgers zich wellicht realiseren. Minstens negen (9) overheidsinstanties, waaronder vijf ministeries, beschikken over een Behavioural Insights Team (BIT). Zij stemden de gedragsanalyses op elkaar af en bedachten ‘nudges‘. Prikkels die je de burger geeft om gewenst gedrag te vertonen. Daarnaast vond ook afstemming plaats met buitenlandse BIT teams.
9 BIT-teams bekend bij Nederlandse overheidsinstanties.
Uit onderstaand WOB-document blijkt het bestaan van BIT-teams binnen de volgende overheidsinstanties:
Ministerie van Economische Zaken (EZK);
Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen (OC&W);
Ministerie van Financiën (FIN);
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW);
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS);
Autoriteit Consument en Markt (ACM);
Dienst Publiek en Communicatie (DPC).
Zoals uit bovenstaand WOB-document blijkt, waren ook adviesbureau’s betrokken die in gedragsbeïnvloeding waren gespecialiseerd. De BIT-teams zijn aangesloten bij het Behavioural Insights Netwerk (BIN-NL). Dit is een netwerkorganisatie van de overheid waar alle gedragsbeïnvloedende interventies worden onderzocht, bedacht en geadviseerd.
Internationale samenwerking tussen BIT-teams.
Het Engelse Behavioural Insights Team heeft binnen de gedragsbeïnvloeders groot aanzien. De Britten refereren op hun website aan zichzelf als ‘Global leaders and pioneers in applied behavioural science’. Verder is op hun website te lezen dat zij ´levens en gemeenschappen verbeteren door overheden op alle niveau’s te helpen.’ Dat doen ze met hulp van de private sector en van filantropen. Het Britse BIT is opgericht in 2010 en heeft kantoren over de hele wereld. Zij leveren diensten aan tal van foundations, financiële instellingen, toezichthouders, techbedrijven zoals Meta (Facebook) en overheden. Eind 2021 is het Engelse BIT overgegaan in Nesta.
Zullen we de mensen een duwtje geven?
De producten van de BIT-teams bestonden uit gedragsanalyses, communicatiestrategieën, infographics en voorgestelde ‘nudges´. Nudging betekent letterlijk ´een duwtje geven´. Deze duwtjes in de gewenste richting zouden bijdragen in de gewenste gedragsverandering van de burger.
In een presentatie van de BIT-teams zijn diverse voorbeelden te zien van campagnes met stickers en infographics.
Opmerkelijk is het kleuterachtige niveau van de nudging adviezen die de BIT-teams gaven en geven. Zo werd nagedacht hoe burgers zich in de privé-setting moesten gedragen. Dat resulteerde in ideeën als een loterij, armbandjes en zelfs een hulppakket met allerlei folders, stickers en flyers. Nudges zoals de cirkels met een straal van anderhalve meter in het park en overal zeeppompjes om handen te desinfecteren, kwamen ook van de gedragsexperts.
Geen wetenschappelijke onderbouwing van BIT maatregelen.
Van veel coronamaatregelen is inmiddels bekend dat de wetenschappelijke onderbouwing ervan ontbreekt. Toch werden die maatregelen ingevoerd, wellicht onder internationale druk of omdat de bevolking zoveel angst was ingeboezemd dat die dergelijke maatregelen verwachtte. Het Outbreak Management Team (OMT) werd om adviezen gevraagd, waarvan de wetenschappelijke onderbouwing in veel gevallen van het RIVM moest komen. Uit verschillende mailwisselingen blijkt dat het RIVM en de aangesloten wetenschappelijke instituten hier vaak niet toe in staat bleken.
Voor de anderhalve meter, ofwel social distancing, was geen wetenschappelijke onderbouwing.
Van de niet-medische mondkapjes was al vrij snel bekend dat deze geen effect hadden op de verspreiding van het virus. Toch deed men in samenwerking met de BIT-teams onderzoek of het dragen van de maskertjes misschien een effect op de gehoorzaamheid van de burger ten aanzien van de andere gedragsaanwijzingen had. Wanneer men veel mensen met angstige ogen boven een masker zag rondlopen, zou men er continue aan herinnerd worden dat er een gevaarlijk virus de ronde deed, was de gedachte.
Ook dit effect van bewustwording bleek niet aanwezig bij de mondkapjes. Men hield zich niet meer of minder aan de anderhalve meter. De anderhalve meter was op zichzelf zoals uit het voorgaande bleek, ook niet wetenschappelijk onderbouwd.
Van de overige gedragsinterventies zoals handen wassen en winkelwagentjes reinigen, is inmiddels ook aangetoond dat ze niet bij hebben gedragen aan de bestrijding van het coronavirus.
Uit een onderzoek door de Universiteit Twente bleek dat het niezen in de elleboog, dat vanaf begin 2020 werd geïntroduceerd, zelfs een averechts effect had. Let ook op de laatste opmerking in onderstaande mailconversatie, waaruit blijkt dat men onderbouwing zocht voor reeds gegeven (!) gedragsregels.
Wat kunnen we besluiten uit dit WOB-onderzoek?
De gedragsadviezen kwamen niet alleen van de Corona Gedragsunit
De overheid voert grootschalige gedragsbeïnvloedingscampagnes uit
Bij de organisatie van gedragsbeïnvloeding waren negen BIT-teams betrokken, waarvan vijf ministeries en twee andere overheidsinstellingen
Gedragsbeïnvloeding is permanent, dus niet alleen ten tijde van de coronacrisis
Er wordt internationaal samengewerkt op het gebied van gedragsbeïnvloeding;
Er was géén wetenschappelijke onderbouwing voor de gedragsbeinvloeding voor zover het de bijdrage aan virusbestrijding betreft
Het volledig dossier kan je nalezen bij de substack: Bomen & Bos. Auteur is Cees van den Bos.
