Oorlog is jonge mannen die sterven en oude mannen die beslissen.

Het woord kanonnenvlees staat terug in de krant! Met vier keer dezelfde medeklinker is het een heerlijk woord voor de stem. Ik herinner eraan dat medeklinkers spraakklanken zijn waarvan de uitspraak begint met niet geblokkeerde stemspleet. Dat ongehinderd aspect van zoveel medeklinkers geeft kanonnenvlees dus schwung. Voor het overige is het een gruwelijk woord dat eigenlijk niet past in de eenentwintigste eeuw zoals voorspeld door Yuval Noah Harari in zijn Homo Deus. Dat boek vangt aan met een einde van de geschiedenis-verhaal: oorlog, honger en pest zijn overwonnen, en nu komen er andere, meer techniek gerelateerde problemen.

De voorbije jaren hebben aangetoond dat de oude kwalen van de mens niet helemaal achter de rug zijn. Pest en oorlog hebben bovendien veel met elkaar te maken, en dat is volgens historici al eeuwen zo (De Morgen, 28 januari 2023).

Het is dus oorlog op het Europese continent en we hadden het volgens mijn Antwerpse collega Tom Sauer moeten weten, want onverantwoord gedrag en onderschatting van de oude man Poetin bleek uit het gedrag van onze beleidsmensen. Nu zitten we in gekke tijden waarin tanks die het verschil kunnen maken, beloofd worden, maar met vertraging en waarin er kanonnenvlees wordt geteld. De belegering van een bepaalde stad kost acht Russische levens voor elk Oekraïens leven. Maar geen probleem voor Poetin. Rusland heeft genoeg menselijke grondstoffen en treinenvol reservisten vertrekken dagelijks.

Reservisten is doorgaans niet meer dan een synoniem met 'man'. Soldaten is ook zo een synoniem, zeker in het verleden. In zijn achtste hoofdstuk ('Geweld. Verkrachting, moord en oorlog') van zijn boek Anders. Gender door de ogen van een primatoloog (2022) schetst de levenszachte bioloog Frans de Waal een nogal somber beeld van geweldgebruik bij mens en dier. We leren onder meer dat het voeren van oorlog tegen 'vreemde' stammen ook bestaat bij de andere primaten. Het duurde wel even voordat de morele bril werd bijgesteld, want onder invloed van romantische beelden over het dierenrijk werd wreed geweld tegen andere gemeenschappen uitsluitend bij mensen gesitueerd.

Gemeenschappelijk aan mens en andere primaten is dat bij geweldsmisbruik het geweld van mannelijk oorsprong is en in zijn meest vernietigende vormen (oorlog) vooral mannen treft. Deze heten dan bij de mens 'soldaat', 'reservist' of gewoon 'kanonnenvlees'.

De Waal koppelt aan die vaststelling een beschouwing over het mannelijk privilege bij de mens. Dat privilege, dat vandaag terecht bevochten wordt, bestond zeer zeker in het verleden maar altijd in meer uitgesproken vorm bij de hogere klassen. In de onderste sociale lagen werd met andere woorden iedereen uitgebuit of mishandeld, los van het geslacht. Overal in Europa trof de verplichte legerdienst of de verplichting te vechten in een oorlog vooral arme jongeren want gelijk stond met doorzeefd met kogels en pijlen op een of ander modderig slagveld te eindigen. Door de geschiedenis heen was het lot van miljoenen jongemannen een onwaardig en voortijdig verlies van het leven. Op iedere (arme) jongen deden heersers beroep, zonder tegenspartelen te dulden. De Waal haalt Amerikaans president Franklin Roosevelt aan: oorlog is jonge mannen die sterven en oude mannen die dit beslissen.

Interessant is hoe oude mannen omgaan (omgingen) met vrouwen: waar jonge mannen van weinig waarde worden geacht, worden (werden) vrouwen anders bejegend. Vanuit het cynische perspectief van oudere mannen vormen zij toekomsttroeven die veilig dichtbij moeten worden gehouden, terwijl jonge mannen kunnen worden uitgezonden om voor dubieuze doelen te sterven. Zij zijn vervangbaar.

Foto: Primatoloog Frans de Waal

Ik ga deze analyse over jonge mannen niet doortrekken naar het massale vaccinatiebeleid van de voorbije jaren (ondanks de oorlogsretoriek van alle Westerse leiders over het virus). Iets onethisch suggereren over het pandemiebeleid geeft gegarandeerd een luide reactie van verontwaardigde mensen. Deze willen geen debat, maar vooral framen en misbruiken daartoe verontwaardiging.

Toch weze terloops aangestipt dat zelfs de vaccinofiele ULB-professor Michel Goldman toegeeft dat vaccinatie voor mensen jonger dan 45 eigenlijk overbodig is. De groeiende lijst bijwerkingen voor jonge mannen (hartklachten) en vrouwen, wordt weliswaar nog steeds door virologen en epidemiologen geminimaliseerd, maar niet door de gewone artsen op het veld (France-Soir, 8 februari 2023). Het boek Factcheck: Neen. Niet elke arts deelt de mening van de televisie-expert van NKO-arts Erwin Annys (2022) gaat over die disciplinaire oorlog tussen deskundigen. Goldman, een oudere man, blijft volhouden aan massavaccinatie, ook al leverde hij in Frontiers in Medicine een studie aan over vaccinatieschade bij zichzelf!

Een oude man, die geen enkel vorm van voortschrijdend inzicht vertoont of toegeeft, en alzo wat doet denken aan de onverzettelijke Oostenrijkse criticus Karl Krauss (1874 –1936), is Minister Vandenbroucke. In de Kamer gevraagd naar zijn 'inzichten' over vaccinatieschade en oversterfte, geeft hij een onbevredigend cijferrelaas zonder inhoudelijke argumenten, een academicus onwaardig. De cijfers in België tonen niets aan. Natuurlijk niet, ze zijn er niet, ze zijn er onvoldoende of ze zullen er pas in een verre toekomst zijn.

In oorlogstijd is de macht schaamteloos, reden om niet te snel te roepen dat het oorlog is. Het is juist oorlogsretoriek die tot oorlog leidt en tot kanonnenvlees. Er was in 2020 geen pandemieoorlog, er was wel een virus waarvan al snel bleek dat het niet iedereen op dezelfde wijze trof. Vaccinatie is een perfect verantwoorde keuze voor mensen met een risicoprofiel. Oudere mensen (bejaarden, senioren of mensen met gevorderde leeftijd) behoren daartoe. Ik huldig al de mensen binnen deze groep die na een kosten-baten analyse gekozen hebben voor vaccinatie zonder dezelfde keuze te eisen van niet-risicomensen. Het is niet prettig om tot een risicogroep te behoren. De eigen kwetsbaarheid eerlijk durven inschatten siert een mens. Een houding van wat Michael van Peel bestempelt als Ikke gene seks niemand seks verdient deze morele waardering niet. Elk leven is kostbaar, ook dat van gezonde jonge mensen, inclusief dat van jonge mannen.

Dit stukje is in gewijzigde vorm verschenen als column in Doorbraak Magazine, maart 2023, nr. 6, 22-23,