Op naar een multipolaire wereld?

Er beweegt veel in de wereld van het geld; digitaal geld, de ondergang van de petrodollar en de revival van goud en zilver. Het is duidelijk dat de dollar en de VS terrein verliezen op het monetaire wereldtoneel. Stijn Peeters geeft een kort overzicht.

De unipolaire wereld, de term die in internationale betrekkingen gebruikt wordt een situatie aan te duiden waarin één land alle andere landen naar eigen wil kan beïnvloeden, draait intussen al meerdere eeuwen mee. Om de ± 100 jaar is er een land dat wereldwijd de plak zwaait: de Portugezen, de Spanjaarden, de Nederlanders, de Britten, en meest recent de VS.

De 2de Wereldoorlog markeerde het einde van het Brits Imperium dat al sinds de 1ste Wereldoorlog in verval was. De rol die de Amerikanen op zich namen om de wereld te bevrijden van de Nazi’s, heeft hen geen windeieren gelegd.

Bretton Woods

De Amerikanen trokken het laken naar zich toe en wierpen zich met de US dollar op als wereldreservemunt, via het Bretton Woods akkoord uit 1944 (het systeem van Bretton Woods voorzag in de invoering van een stelsel van vaste wisselkoersen. Enkel de US dollar kon tegen een vaste hoeveelheid goud worden ingewisseld bij de Federal Reserve. Voor alle andere valuta werd wel een vaste wisselkoers met de US dollar bepaald, maar deze waren niet direct inwisselbaar tegen goud). Alle belangrijke wereldwijde handel werd vanaf dan steeds vaker afgehandeld in US dollar, of het nu om ijzer, kolen, olie of andere commodities ging. In de eerste periode na Bretton Woods leek er niet zoveel aan de hand, tot duidelijk werd dat heel wat landen de convertibiliteit van de US dollar naar goud (vandaar destijds het gezegde ‘the dollar is as good as gold’) om diverse redenen wat té letterlijk namen en de goudvoorraad van de US Treasury zienderogen slinkte (tot grosso modo 9.000 ton vandaag).

Eind de jaren ’60 had toenmalig President Nixon substantiële budgetten nodig om de oorlog in Vietnam te bekostigen. Het ‘tijdelijk’ (waar hebben we dat woord nog gehoord: ‘transitory inflation’ wereldberoemde uitspraak van de FED Chair Jerome Powell) sluiten van de convertibiliteit van de US dollar naar goud (15 augustus 1971), was het ultieme startschot voor een bestedingspatroon van regeringen wereldwijd dat omzeggens ‘exuberant’ kan genoemd worden. Door de decennia heen werden valuta (in wezen sinds 15/8/71 waardeloos, want niet meer verankerd aan iets waardevol) naast de valutacreatie bij kredietverstrekking door banken, in megalomane aantallen in papiervorm gedrukt en later ook digitaal aangemaakt door centrale banken, met alle gevolgen van dien.

Dollar: wereldmunt

Eén van die gevolgen werd in de loop van 2022 steeds duidelijker: door het feit dat de VS haar munteenheid als wereldreservemunt oneindig kan bijdrukken en digitaal bijmaken (en op deze manier de wereld goedkoop kan opkopen) én de US dollar sinds 1913 (oprichtingsjaar van de Federal Reserve in de US) 97% van haar waarde heeft verloren, zijn steeds meer landen zich vragen beginnen stellen bij de handel van hun commodities in de US dollar.

Bijkomend werd pijnlijk duidelijk dat de VS (via haar monopoliepositie in het wereldwijde betaalsysteem SWIFT) elk land arbitrair kan afkoppelen en zo haar soevereiniteit en handel kan beïnvloeden/vernietigen. Niet zelden werd ‘het niet gealigneerd zijn met VS’ gevolgd door een militaire invasie (bv. Irak, Syrië, Libië, Afghanistan, …). Een groep landen heeft zich, net daarom, sinds 2009 verenigd in BRICS (Brazil, Russia, India, China en South-Africa als founding members). Gedogen door de VS, maken ze afspraken over diverse materie bv. ook om handel met elkaar te verhogen (helaas nog steeds in US dollar). Tot 2022 dus, waar niet alleen de BRICS werden uitgebreid tot meer landen en een 40-tal aanvragen tot lidmaatschap werden genoteerd, maar deze BRICS nu ook haar eigen SWIFT systeem ontwikkelt en gaat gebruiken (genaamd SPSF/CIPS) én is beginnen traden in eigen valuta (de USD hierdoor vermijdend, waardoor de vraag naar USD verlaagt etc.).

Een militaire BRICS?

Mogelijkerwijs zal de BRICS ook militair meer gaan samenwerken, wat de facto betekent dat het ‘Vrije’ Westen en de NATO er een gedegen concurrent bij zullen krijgen. De essentie van BRICS is vooral dat zij willen afstand doen van handel in USD voor eigen valuta (al dan niet later één valuta die gebacked wordt door edelmetaal). Zij willen traden met inachtneming van de soevereiniteit van de handelspartner (wat niet altijd van de VS en haar vazallen kan worden gesteld).

Net hier ligt de opening naar een multipolaire wereld die, indien al niet effectief, dat normaliter in 2023 steeds prominenter zal worden: twee blokken naast/tegenover elkaar. Aan de éne kant een ‘Westers’ blok dat haar schuld-gedreven monetair systeem, gebaseerd op de USD (in wezen gebakken lucht) wil verderzetten (om zo haar macht over de andere landen te behouden) en aan de andere kant een nieuw blok dat de hegemonie van de ‘Westerse’ wereld aanvecht en haar eigen weg wil inslaan. In het ‘Vrije’ Westen zijn de leiders er blijkbaar nog niet uit of zitten ze nog in de ontkenningsfase. Maar zoals wel vaker in de afgelopen decennia is gebleken, zal de realiteit hen sneller inhalen, dan ze denken. De multipolaire wereld is (dra) een feit.