Prof dr Paul De Hert: De evaluatie van het Zweeds pandemiebeleid door de Zweedse Coronakommissionen
Op de Tegenwind Matinee van 17 december hield professor dr. Paul De Hert (Hoogleraar Vrije Universiteit Brussel- Faculteit Recht & Criminologie) een keynote speech over de evaluatie van het Zweedse pandemiebeleid. Dit is de tekst van zijn betoog.
Al in 2020 werd in Zweden gewerkt aan evaluatie van het pandemiebeleid. Onder meer werd een onderzoekscommissie van 8 leden (verder: Zweedse Corona-commissie of Coronakommissionen) opgericht. Na twee interim-rapporten, kwam midden februari 2022 eindrapport van deze Commissie. Naar dit eindrapport werd vooral uitgekeken door critici van het Zweeds beleid op zoek naar bevestiging van hun kritieken tegen het Zweeds ‘model’. Terwijl de toon van de Commissie in eerder uitgebrachte interim-rapporten op sommige plaatsen scherp genoeg was en er ook wat irritatie bij de Zweedse Corona-Commissie was in de loop van 2021 over tegenwerking vanwege de ambtenarij bij data verzameling, was het finale rapport evenwel positief van toon.
De niet aflatende kritiek op het Zweedse pandemiebeleid
Van een hard Zero Covid-beleid was in Zweden nooit sprake. In het begin van de pandemie gingen scholen en kantoren kort dicht, maar daarna weer open. Restaurants sloten nooit. Bedrijven bleven open. Kinderen onder de 16 jaar gingen naar school.
Het contrast met China en de rest van de ‘Westerse wereld’ was groot en opmerkelijk omdat 2020 en 2021 beheerst werd door consensusdenken rond strikte pandemiemaatregelen. Deskundigen vielen wereldwijd collega's aan die een minder draconische aanpak voorstonden. Kranten sloten hun opiniepagina voor bepaalde stemmen. Zelfs binnen de wetenschappelijke wereld werd elke oppositie tegen de dominante consensus gehekeld werd, en soms gecensureerd.
Anders Tegnell
Het Zweedse "light touch"-beleid werd als een ramp neergezet door the New York Times en Reuters gevolgd door andere media. Ook in medische tijdschriften werd het Zweeds beleid verketterd door Zero Covid-wetenschappers die zich verbaasden over de tegendraadse Zweedse politiek. Concreet misten deze wetenschappers de ‘standaard’ overheidsmaatregelen rond meer testen en opsporen, verplicht gebruik van mondmaskers, voorschriften rond het handhaven over fysieke afstand en ventilatie en ook het gebruik van quarantaine of lockdowns. In hun kritiek speelde ze vaak op de persoon, in dit geval Anders Tegnell, de architect van het Zweedse coronabeleid en hoofd van de Public Health Agency of Sweden (Folkhälsomyndigheten). Deze in Zweden razend populaire Anders Tegnell zou een absurd beleid ‘dicteren’, gesteund door ‘een partijdige media zonder onderzoeksjournalistiek’. Zijn geviseerd beleid steunde op te grote voorzichtigheid bij het beperken van de vrijheden, op vrijwillige gedragsbijsturing en op minimale overheidsinterventie. Die voorzichtigheid verklaart waarom het Zweedse agentschap lang adviseerde tegen het gebruik van (gezicht)maskers als preventiemaatregel in indoor settings en op het openbaar vervoer. Pas eind 2020, veel later dan andere landen, veranderde het Agentschap van koers en werden individuen aangespoord om een masker te dragen bij het gebruik van het openbaar vervoer. Voortschrijdend inzicht heet dat in België, maar deze ‘aarzeling’ zou in de kritiek het Zweeds agentschap blijven achtervolgen. De stok om Zweden, -in het bijzonder Tegnell te slaan-, waren de slechte Zweedse sterftecijfers, die vooral genoteerd werden in de rusthuizen tijdens de eerste golf. Terugkerende aanbeveling was dat Zweden een beleid gebaseerd op vrijwillige gedragsverandering van de burgers moest laten vallen of alleszins aanvullen met een harder overheidsbeleid.