De 5 BRICS+ oprichters hebben een eigen handelsmunt in gedachten.

(R5+) Roebel, Rand, Real, Rupi, Renminbi

Deze zou voor 40% gedekt worden door goud en voor 60% door commodities, tastbare grondstoffen. De afgelopen dagen en weken is een voorspelbaar zwart-witbeeld binnengeslopen in het discours rond de dollar en de BRICS. Een beeld van twee uitersten. Aan de ene zijde treffen we de dollarcritici aan, die voorspellen hoe de dollar nu ieder moment zal crashen en in het niets zal verdwijnen. Diametraal daar tegenover staat het status quo-beeld van zij die geen enkele bedreiging zien voor de rol van de dollar. Beiden zijn ofwel extreem visionair, dan wel overenthousiast in het articuleren van hun diepste verzuchtingen.

Die overreacties komen evenwel niet helemaal uit de lucht vallen. Wat we momenteel meemaken is wel degelijk een aardverschuiving. Alleen al het feit dat er wordt gepraat over het einde van de dollarhegemonie in concrete termen, zou pakweg 18 maanden geleden volstrekt ondenkbaar zijn geweest.

In een vorige publicatie werden 8 redenen aangehaald waarom de macht van de Verenigde Staten tanende is en hoe dit de status van de dollar als reservemunt ondergraaft. We zijn inmiddels een 10-tal dagen verder en in die tijd heeft de trend zich alleen maar verder doorgezet.

Washington geraakt steeds meer geïsoleerd. Traditionele bondgenoten draaien hun kar en historische banden brokkelen af. Enkelen onder hen geven de indruk naar de uitgang te vluchten. Laat ons eerlijk zijn, wie had gedacht dat na Saudi Arabië of Turkije, nu zelfs landen als Japan en Mexico openlijk zouden postuleren voor een aansluiting bij BRICS?

En wat te denken van Egypte? Wanneer ook Egypte overstag gaat, komt de belangrijkste waterweg ter wereld, het Suezkanaal, voor het eerst sinds haar ingebruikname in 1869, buiten de invloedssfeer en controle van het westen te liggen.

Ook in het Elysée verandert de toonaard. In een gesprek met Les Échos sprak Emmanuel Macron zich uit voor een ‘strategisch Europees zelfbeschikkingsrecht’ dat zich afzet tegen “sa dépendance de l'extraterritorialité du dollar”. Frankrijk, zelf een mondiale speler in de productie van wapentuig, onderhandelt over de aankoop en integratie van Chinese 5G-technologie voor militaire en andere gevoelige toepassingen. Daarnaast wisselt Frankrijk nu ook nucleaire technologie uit met China en sloot de Franse energiereus Totalenergies een overeenkomst, waarbij een concessie in de UAE LNG zal exporteren naar China, niet in Euro’s of dollars, maar in Renminbi.

De kreten en het gefluister als zouden Nieuw-Zeeland en Australië onderzoeken op welke wijze ook zij geografisch kunnen aansluiten bij de economische zone waaraan zij grenzen, worden inmiddels door gerenommeerde commentatoren bevestigd, herhaald en versterkt. China vertegenwoordigt ruim 40% van het totale Australische exportcijfer ($180mld). Denk hierbij aan essentiële grondstoffen zoals steenkool, ijzererts, aardgas, goud en koper. De Chinese zucht naar zeldzame (rare earths) en andere grondstoffen doet de oververhitte Australische economie naar adem happen. Ze komen handen te kort.

En terwijl de Chinese centrale bank de geldhoeveelheid en bankkredieten verder uitbreidt, gebeurt het omgekeerde in de VS en Europa. Rusland en China kennen relatief lage inflatiecijfers. In het westen bedraagt die ‘year over year’ zo’n 10%. En in tegenstelling tot Chinese en Russische banken, wankelen onze banken onder het gewicht van hun eigen systeemfalen, onder stijgende rentevoeten en een equity-to-asset verhouding die zowat al onze banken in de gevaarzone houdt.

Maar luidt dit alles daarom het abrupte einde van dollar in als reservemunt? En indien de dollar haar alleenmacht verliest, impliceert dit dan per definitie een ‘crash’ van de dollar? Dat zijn de 2 kernvragen waarop deze publicatie ingaat.

Wanneer de zon dan toch onder gaat

Als men aan het einde van de dollar denkt, dan ontstaat het foute idee dat dit alleen gebeurt wanneer die plotsklaps wordt vervangen door een sprankelende en nieuwe dominante handelsmunt of reservemunt, naar analogie met wat the British Empire en de Pound Sterling overkwam eind jaren ’40, toen die in één decennium werd uitgerangeerd en vervangen door de dollar.

"The end of the British Empire was not a sudden event, but a long and painful process of decline that began in the aftermath of World War II." - Niall Ferguson

De Pound Sterling is niet gecrasht, in de letterlijke zin, na Bretton Woods I in 1944. De Pound is zachtjes weggegleden in de vergetelheid. Wie het in 1910 had aangedurfd het einde van de Pound Sterling te voorspellen, zou zijn weggelachen. En terecht, want niets wees in 1910 op het lot dat het grootste en machtigste wereldrijk in de geschiedenis te wachten stond. Twee grote oorlogen later en met steeds meer koloniën die zich afscheurden, verwerd de Pound Sterling in geen tijd tot een artefact en een schim van zichzelf. Maar de Pound Sterling bestaat nog steeds en London is nog steeds het financiële hart van Europa. Maar de Pound Sterling… die is geen reservemunt meer.

The Royal Fusiliers 1876, Richard Simkin

Maar wat als de dollar helemaal niet wordt vervangen door één enkele nieuwe reservemunt?

Wat als de dollar door een traag, gestaag organisch proces van desinteresse wordt uitgefaseerd? En hoe verloopt dat proces?

De nieuwe groeilanden hanteren voor onderlinge handel niet langer de dollar, maar handelen iedere transactie af in hun eigen munten (Indische Rupi, Keniaanse Shilling, Zuid-Afrikaanse Rand, Braziliaanse Real,…). Zo ontstaat een officieus ruilhandelsysteem (barthering) waarbij goederen en grondstoffen nog steeds in dollar worden geprijsd, maar worden verhandeld door het afboeken van onderlinge munten. Dat leidt tot een totale fragmentering en versnippering, waarbij telkens 2 munten tegen elkaar worden vereffend bij de afhandeling van een handelstransactie.

Waar de wereldhandel tot op vandaag één grote overzichtelijke trading floor was, waar iedereen in dollars rekende en betaalde, wordt hiermee de wereldeconomie plots een gigantisch appartementsgebouw waar in ontelbare kamertjes zaakjes worden afgehandeld.

Waarom zouden die landen dat doen?

De architectuur en infrastructuur om in dollar te verhandelen binnen het euro-dollarsysteem is aanwezig en verloopt prima zolang men zich aan de buitenlandpolitiek van Washington houdt. In dat systeem, in die ruimte, speelt de gehele wereldhandel zich vandaag af. In die ruimte zitten ook alle derivaten en in dat systeem ligt alle schuld en bankkrediet gevangen. Waarom dan toch uit zo’n bestaand systeem stappen?

Bretton Woods III wordt wellicht niet de vervanging en opvolger van Bretton Woods II…

…en evenmin van de dollar als wereldreservemunt, net omdat het steeds duidelijker wordt dat al die landen in kleine clusters, één-op-één en gefragmenteerd, onderling handel zullen gaan drijven. Het gevolg? Zo wordt traag maar zeker volume uit de dollar weggezogen en kopen deze landen steeds minder dollars aan die ze niet langer in foreign exchange accounts onderbrengen. Die decentralisatie en die ontkoppeling hertekent de wereldhandel in een gigantisch lappendeken van peer-to-peer transacties. En niet langer in de dollar.

Dit organische scenario is een dreiging die pas zeer onlangs op de radar kwam van westerse centrale banken, handelshuizen en grote beurzen. Al te lang staarde men zich blind op de afwezigheid van een illustere en monolithische uitdager die de rol van de dollar kon overnemen. Met enige overmoed en zelfverzekerdheid klopte men zich op de borst. Enigszins begrijpelijk. Omdat er tot op vandaag geen kant en klaar alternatief bestaat. Omdat de RenMinBi (de Chinese Yuan), blockchain, crypto of goud in het geheel niet in aanmerking komen om die spelverdelende rol van de dollar over te nemen. Maar dat betekent nog niet dat een totale versnippering van de wereldhandel in tal van bilaterale munten niet in staat zou zijn het bestaande dollarsysteem volledig op te blazen.

“An inability to comprehensively understand emerging de-dollarization coalitions could lead US policymakers to neglect and underestimate coalitional challenges tot the U.S. global financial leadership” - pag.8, Cambridge Elements - Economics of emerging market ‘Can BRICS de-dollarize the Global Financial System’, 2022 ISSN2631-858x

En die systeemschok, die potentie om het systeem op te blazen, die dreiging is reëel. Erger nog, die schok staat geheel los van het gevreesde en gehypte ‘dumpen van de dollar’. Ook wanneer de dollar niet moedwillig wordt gedumpt, ook dan blijft de uitval en de schade voor de dollar aanzienlijk. Omdat er steeds minder dollars zullen worden aangekocht en omdat BRICS-landen gaandeweg steeds minder, of helemaal géén, Amerikaans schuldpapier zullen opkopen.

In datzelfde Cambridge Elements rapport (zie quote hierboven, “An inability to…”) lezen we de volgende vaststelling, “As a result, existing literature has overlooked the challenge of rising powers’ monetary alliances. Thus, it risks underestimating the coalitional scope and credibility of a rising powers alliance, especially if the members of such an alliance have shared frustrations with the dollar and have the financial resources to create their own markets and institutions.” Zulke ontnuchterde vaststellingen bevestigen het idee dat instellingen als de FED, ECB, Washington, de Europese Commissie of de BoE achter het stuur in slaap zijn gevallen en dat zij iedere dreiging of uitdaging die uitging van de BRICS & Co onvoldoende ernstig hebben genomen. De hele westerse wereld lijkt in snelheid te worden gepakt.

Laat ons de zaken even op de spits drijven. Stel dat…

Stel dat het onwaarschijnlijke scenario zich voltrekt. Een situatie waarin de dollar toch massaal zou worden gedumpt. Stel dat landen als Japan ($1.100mld) China ($860mld), Verenigd Koninkrijk ($650mld) of België ($350mld) op aanzienlijke schaal dollars, obligaties en treasury bills op de markt brengen.

Ongeacht wie die bonds of t-bills opkoopt (de Federal Reserve of de systeembanken), ook dan duwt deze verkoop de rente op deze securities voelbaar de hoogte in. Tenmiinste, wanneer er ruim voldoende kopers en gegadigden zijn.

Wat als er geen kopers zijn? Wanneer de dollar plots massief zou worden gedumpt en deze securities helemaal géén kopers vinden, ook dan zien we deze obligaties en t-bills steeds verder in waarde dalen, waarbij de rente op deze securities pro rata oploopt. Want indien die dollars en t-bills geen afnemers vinden, dan zet zich een neerwaartse spiraal in, dan blijft de waarde steeds verder zakken, met een gigantische dollar-inflatie tot gevolg, waarbij rentevoeten onvermijdelijk de lucht in schieten. Op een gegeven ogenblik is de rente zo hoog opgelopen, dat kopers toch overstag gaan. Maar als ook dat niet lukt, rest er alleen nog de Federal Reserve die als ‘buyer of last resort’ de plas leeg dweilt.

Dit is wel degelijk een sensationeel en louter theoretisch horrorscenario. Niet vanwege het mechanisme, maar eerder vanwege de fasering en de timing. De vraag is niet of dit gebeurt, want die trend wordt steeds waarschijnlijker. De echte vraag gaat over ‘volume’ en ‘snelheid’. Gebeurt de liquidatie bij mondjesmaat en mooi gefaseerd in de tijd, dan worden daarmee grote schokken vermeden. En het vermijden van die schokken is uitgerekend in het belang van wie vandaag dollars aanhoudt. In het belang van Japan, China of de UK. Kortom, de kans dat zij zouden overgaan tot een ‘fire sale’door op een blauwe maandag al hun dollars, bond en t-bills op de markt gooien, die kans is eigenlijk onbestaande. Maar dat dollar-posities de komende tijd overal ter wereld gradueel zullen worden afgebouwd, die trend wordt onvermijdelijk.

Er is nog een horrorscenario, waaraan wij al te gemakkelijk voorbij gaan. Indien de dollar door het ijs zakt, wie sleurt die dan met zich mee naar de bodem? Juist, de Yen, de Pound Sterling en de Euro, allemaal fiat-currencies die er al even belabberd voorstaan en evenzeer louter gedekt zijn door schuld, getergd door stijgende rentevoeten, met een bancair systeem dat geen enkele schok overleeft en met centrale banken die dringend moeten worden geherfinancierd.

Munten die naar ‘Bretton Woods III - model’ gedekt zijn door harde grondstoffen, edelmetalen en energie, die winnen gaandeweg aan belang en geloofwaardigheid. Buitenlanders die de 4 fiat-gedenomineerde deviezen aanhouden, beginnen zich zeer bewust te worden van de blootstelling en van het risico dat zij daarmee lopen.

China zit op drie fronten gewrongen

1. China vertrouwt op een solide dollar om haar export te vrijwaren, want klapt de dollar in elkaar dan lijdt de Chinese industrie daarmee een onvoorstelbaar handelsverlies. De dollar is niet zomaar de reservemunt, de Verenigde Staten is en blijft de grootste consumentenmarkt te wereld waaraan iedereen wil verkopen.

2. Diep in de stabiliteit van de dollar ligt de stabiliteit van de RMB (Yuan) verscholen. Door te exporteren in dollars en de dollar als betaalmiddel te hanteren, wendt China het valutarisico af op de koper, op de klant. Dringt het daarentegen haar eigen munt op, dan stelt het zichzelf en haar klanten bloot aan koerswisselingen waaraan de RMB onderhevig blijft.

3. Washington spreekt steeds hardere taal. In alle gelederen van het machtsapparaat worden China en Rusland steeds meer als een tegenstander en vijand voorgesteld. Commentatoren zien hierin de voorbode van een gewapend treffen. China moet zich de vraag stellen hoe lang het nog een objectieve vijand wil blijven financieren én hoe lang het nog wil vast houden aan Amerikaanse tegoeden die het in geval van conflict nooit vergoed zal zien.

Afsluitend

De R5-musketiers (Roebel, Rupi, Rand, Real, Renminbi) komen weldra met een vehicle waarmee internationale handel verder kan onttrokken worden aan de dollar. Maar of die nieuwe handelsmunt daarmee ook een ‘FX Risk’ profiel biedt, waarmee ook dollar-georiënteerde 3rd parties verleid kunnen worden, dat is zeer de vraag. Het blijft een delicate evenwichtsoefening omdat de BRICS-leden ten allen tijde moeten vermijden dat hun project de dollar al te veel schade toebrengt. Daarvoor is de onderlinge afhankelijkheid, de verwevenheid en het risico op kruisbesmetting té groot. De dollar blijft voorlopig nog de 'go-to currency' bij gebrek aan een waardig alternatief, maar ziet niettemin een aanzienlijk deel van de wereldhandel uit haar invloedssfeer verdwijnen.

Eén dynamiek is inmiddels wel duidelijk. Deze ‘emerging markets’, deze groeimarkten van de zéér nabije toekomst, hebben alle troeven in handen. Ze hebben de wind in de zeilen, zijn enthousiast en ambitieus. Tegelijk willen zij de meest kwalijke schade-mechanismen van de 20e eeuw uit hun eigen nieuwe orde wegfilteren, zodat de 21e eeuw, die de hunne wordt, van bij de start niet dreigt te worden gehypothekeerd en gecompromitteerd door erfenissen en nalatenschappen uit een vorig tijdperk.

Reacties, opmerkingen en vragen zijn zoals altijd welkom in de comments hieronder.

Toekomstmuziek

In een volgende publicatie moeten we het hebben over de Euro en over hoe Europa zichzelf zal moeten inpassen in dit nieuwe machtsevenwicht door haar troeven (en die heeft ze) met zelfverzekerdheid uit te spelen en vertaald te zien in een ambitieus en realistisch toekomstproject voor al haar burgers en bedrijven.

Joachim Van Wing is een ondernemer die bewust in de samenleving staat en leeft. Door zijn passie en interesse in de wereldeconomie heeft hij door de jaren heen een grote kennis verzameld die hij graag gebruikt om artikels te brengen op Tegenwind.tv. Je kan hem ook volgen en lezen op zijn substack.