Stikstofproblematiek als ultiem voorbeeld van onze bestuurlijke onmacht

De stikstofcrisis is het meest typerende voorbeeld van de onmacht van de Nederlandse politiek. Het wordt langzaamaan duidelijk hoe we één en ander over onszelf hebben afgeroepen. Bovendien lijken we niet bij machte om oplossingen te bedenken voor problemen die opduiken, met alle gevolgen van dien voor de betrokkenen en de natuur. Ik kwam een goed overzicht tegen van hoe we in deze situatie zijn beland. Er zijn opvallend veel overeenkomsten met hoe de overheid is tewerk gegaan tijdens de corona- en toeslagencrisis of na de Groningse aardbevingen.

De Nederlandse kwaal

De afgelopen jaren kwamen twee belangrijke bestuurlijke misstanden in het kwadraat aan het licht: de toeslagenaffaire en de Groningse aardbevingen ten gevolge van gaswinning. Ik noem het misstanden in het kwadraat, omdat de problemen ontstonden door toedoen van de politiek en de uitvoeringsinstanties. Ook nadat deze misstanden werden geconstateerd en erkend, lijkt men niet in staat om recht te zetten wat men de burger heeft aangedaan. Reeds meerdere malen heeft de overheid verklaard dat men de slachtoffers zal compenseren. Echter lijkt het maar niet te lukken om dat enigszins vlot te laten verlopen. Daardoor zijn de meeste gedupeerden nogmaals het slachtoffer.

Het zou me niet verbazen als er in de toekomst nog grotere consequenties blijken te zijn ten gevolge van de stikstofproblematiek. Wat het geheel extra dramatisch maakt, is dat de overheid dit blijkbaar volledig over zichzelf heeft afgeroepen. De alom gerespecteerde professor Louise Fresco maakt dit duidelijk in dit videofragment van een Belgisch praatprogramma.

Het gevolg van de Nederlandse aanpak is dat er een scala aan problemen is ontstaan die het goed functioneren van onze samenleving in de weg is gaan staan. Dit heeft tot gevolg dat de politieke problemen in Den Haag iedere dag toenemen en de polarisatie in de samenleving ook.

De kern van het probleem van deze crises is dat degenen die het beleid maken weinig tot geen kennis hebben van wat zich in de praktijk afspeelt. Niet alleen worden daardoor de vooropgestelde doelen niet gehaald, maar hebben bepaalde maatregelen vaak het tegenovergestelde resultaat. Als men vervolgens probeert een oplossing te vinden voor de ontstane problemen, dan volgt men dezelfde top-down weg die de problemen alleen maar ingewikkelder maakt.

De verstikkende stikstofcrisis

Eind december 2021 las ik een column van Ronald Plasterk. In mijn herinnering beschreef hij precies datgene wat er nu aan de hand is. De door Nederland gekozen aanpak van de bescherming van de Natura-2000 gebieden, met een centrale rol voor de stikstofuitstoot en scherpe grenzen, verschilde sterk van die van andere landen en zou tot grote problemen leiden. Ik nam er toen kennis van, maar inmiddels zien we dat Ronald Plasterk gelijk had. We hebben ons in een enorme crisis gemanoeuvreerd en de schadelijke gevolgen ervan zijn nog maar gedeeltelijk gekend.

Ook in de dossiers 'Groningen' en de toeslagencrisis verwachten we niet dat de problemen snel en pragmatisch worden opgelost, maar dat één en ander nog complexer zal worden.