Wat zegt de oversterfte ons nu eigenlijk?

Juist als je diep duikt in het onderwerp oversterfte zie je hoe gecompliceerd het eigenlijk ligt. Helaas hebben de afgelopen drie jaar ons geleerd dat onder het mom van "wetenschap" vooral overtuigingen werden gepresenteerd. Dit is fnuikend voor de grote uitdagingen waarvoor onze maatschappij zich nu gesteld ziet.

Zelfs de kale cijfers zijn niet eenduidig

Al eerder is op de site van www.maurice.nl door Herman Steigstra uitgelegd dat er veel mist opgeworpen wordt door het CBS over “oversterfte”. Door alleen naar de oversterfte per afzonderlijke week te kijken, wordt gemaskeerd hoe de sterfte zich over langere periodes voltrekt (per maand of langer). De oversterfte-marges per week hebben alleen de functie om te beoordelen of de uitkomst van die week al dan niet door toeval hoger is dan verwacht was. Maar als je de sterfte bekijkt over een langere termijn dan gelden er andere oversterfte-marges dan als je per week bekijkt.

Bij de rapportage over de 5 weken van maart jl. gaf het CBS aan dat er 18.000 Nederlanders waren overleden, 1300 meer dan verwacht, maar dat werd geen “oversterfte” genoemd. De argumentatie was dat er in geen van de afzonderlijke weken sprake was van oversterfte.

Maar er is dus wel sprake van een sterfte van 7% meer dan over de maand maart was verwacht. Over het hele jaar 2023 is dat ook tot nu toe het percentage: 7%.

Het laat al goed zien hoe zelfs bij het presenteren van kale cijfers zelf, de gekozen insteek leidend kan worden voor de conclusies die je trekt: “of er al dan niet sprake is van oversterfte”.

Andere aanvliegroute

Vanuit de sterftecijfers, wat daarbij de oorzaak van het overlijden ook is, kan op een andere manier ook inzicht gegeven worden in de ontwikkelingen in de tijd. Dat ga ik nu doen, om vervolgens te bekijken welke conclusies je dan zou kunnen trekken.

Via de website www.mortality.org kan je voor een groot aantal landen de sterftecijfers per week naar leeftijdsgroep over een heel lange periode downloaden. Voor een aantal landen heb ik daar een analyse voor gemaakt.

In dit artikel laat ik zien hoe voor de leeftijdsgroep tussen 65 en 75 jaar het aantal overlijdens in een periode van 4 weken te vergelijken met het gemiddelde aantal overlijdens in de periode 2015-2019. Je krijgt dan per periode van 4 weken het percentage verschil met dat gemiddelde uit dat verleden. Als die waarde 0% is dan is er geen verschil en is de sterfte exact de verwachting op basis van dat recente verleden.

Voor de jaren 2020, 2021 en 2022 wordt getoond hoe de sterfte per 100.000 zich ontwikkeld heeft vergeleken met het gemiddelde van de periode van 2015-2019. De groep 65-74 jaar kan beschouwd worden als een soort middengroep, die qua ontwikkelingen zit tussen de groep onder de 65 jaar waar de sterfte laag is en boven de 75 jaar waar de sterfte hoog is.